O parafii

Parafia poronińska przynależy do dekanatu Zakopane, którego dziekanem obecnie jest proboszcz parafii poronińskiej ks. kan. Jan Krupiński. Administracyjnie parafia znajduje się w ramach powiatu Nowy Targ, sąsiadując: od południa z parafią Zakopane, od północy z parafią Biały Dunajec, od wschodu z Bukowiną, a od zachodu z parafią Ząb, no i jeszcze od północnego wschodu z najmłodszą parafię Leśnicą. Jednak najstarsza jest parafia Poronin.

Początkowo Poronin był częścią parafii nowotarskiej, ale od roku 1786 zaczęto pisać metryki dla Poronina w Szaflarach, gdzie został świeżo postawiony kościół z drzewa, będący filią parafii nowotarskiej, w którym posługi duchowne pełnił ks. Stanisław Kalatowicz. W tym to filialnym kościółku w Szaflarach do 28 września 1806 odbywały się śluby, chrzty i grzebanie zmarłych z Poronina. Dopiero pleban nowotarski ks. Ignacy Machayski począł czynić starania, aby w Poroninie stworzyć samodzielną parafię. Głównie chodziło mu o postawienie kościoła murowanego, skoro jednak jego liczne starania u władz rządowych nie odniosły skutku, zdecydował się na zbudowanie w Poroninie tymczasowej kaplicy drewnianej.

U ks. biskupa Józefa de Boża Wola Górskiego ówczesnego administratora diecezji wyjednał nie tylko upoważnienie do poświęcenia tej kaplicy i cmentarza grzebalnego, lecz i zezwolenia aby jeden z księży wikarych pełnił przy tej kaplicy funkcje duszpasterskie. Na tej podstawie 28 września 1806 poświęcił ks. Machayski kaplicę i cmentarz grzebalny oraz przeznaczył ks. Jakuba Szarka, swego wikariusza do pracy duszpasterskiej przy tej kaplicy. Kaplica ta mogła pomieścić około stu ludzi. Całe urządzenie tej kaplicy, mieszkanie i utrzymania dla ks. Szarka dał ks. Machayski. Po jego śmierci parafianie uchwalili dać po 2 złr. od numeru, z czego dla organisty .przeznaczono 30 złr. rocznie.

Dnia 18 czerwca 1825 roku ks. Czekalski, jako wicedziekan nowotarski ogłasza dekret uznający kaplicę w Poroninie za filialny kościół parafii nowotarskiej. Ks. Jakub Szarek jako expozytor pełnił w Poroninie swe obowiązki do roku 1813, w którym to roku dnia 18 maja zmarł.

Następnie po jego śmierci było tu jeszcze czterech dalszych wikariuszy expozytorów, którzy sprawowali swe funkcje do roku 1828, a tymi byli księża: Jan Zajączkowski, Jakub Kuczkowski, Józef Waligórski i Jan Trąbka.

Szóstym w kolejnym porządku expozytorem w Poroninie został ks. Marcin Więckowski, który zaraz po przybyciu w roku 1828 przystąpił z całą energią do budowy kościoła, na który drzewo ofiarował Tomasz Uznański – właściciel dóbr szaflarskich, a parafianie dali pracę i pieniądze. Robota poszła szybko, bo w roku 1830 kościół wraz z wieżą był już wybudowany i otoczony murem.

Dnia 7 września 1833 dokonuje się erekcja parafii ponieważ dekretem rządu austriackiego (C.K.Gub. Nr 39373 z 7.9.1833, i konsystorza z 11.11.1833) Poronin został uznany za parafię samodzielną.

Nowa parafia została utworzona z następujących wsi: z całej gminy (gromady) P o r o n i n, z całej gminy (Gromady) Mur i Sichła M u r z as i c h l e, z całej gminy (Gromady) Zubsuche razem z Bustrykiem, z części -gminy (Gromady) Biały Dunajec, z części gminy (Gromady) Zakopane razem z Olczą i to w ten sposób, że wsie Poronin, Mur-Zasichle, część Białego Dunajca, Zubsuchem z Bustrykiem wydzielono z parafii nowotarskiej, -a część wsi z Olczą z Parafii Chochołów.

Ze wsi Biały Dunajec włączono do parafii Poronin następujące role: Dzierzęgowa, Ostroś Strachota, Świder Tatarka, Skupniowa, Maciatowa i Sieczkowa, a z wsi Zakopane: rola Gutowa, Toporowa, Mroczkowa, Hycowa, Hruchołowska, Krupowska, Walkoszowa, Krupowa z Bachledami, 'niżnie osiedle z Polaną Żywczańską, wyżnie osiedle z Polaną Gąsienica potok, Polana Swierligowska, Błachowska, Pająkowa, Skibówka, Krzeptówska, Szpyrkówka, Żeglin, Szeligówka, Gąborowska, Gronik, Nądzon itd. W dniu 11 września 1833 biskup Tarnowski ogłasza konkurs na nowe probostwo. W dniu 4 lutego 1834 ks. Marcin Więckowski otrzymał prezentę i został instytuowany, a 16 marca 1834 odbyła się instalacja jego jako pierwszego proboszcza Poronina. W roku 1847 powstaje nowa parafia w Zakopanem, do której wszystkie części i role wsi Zakopane zostały włączone, a wyłączone z dotych–czasowej parafii poronińskiej.

Z dniem 27 marca 1932 roku została, przyłączona do parafii Poronin część gromady (wsi) G I i c z a rów, mianowicie Górny Gliczarów z parafii Szaflary, a to następujące role: Rzadkoszowa, Sikorowa, Skowyrowa i Dziadkówka. (Dekret Książęco Metropolitalnej Kurii w Krakowie z 16.3.193, I. 3566/32).

W tym samym też roku z dniem 30 października 1932 (Święto Chrystusa Króla) dokonało się utworzenie ekspozytury duszpasterskiej w Zębie przez wydzielenie gminy Zubsuche – z wyjątkiem przysiółków SUCHE, LACHY, RAFACZÓWKA – ze związku parafialnego w Poroninie. (Dekret Książęco Metropolitalnej Kurii w Krakowie z 25.10.1932, L.. 11412/32). W roku 1938 z okazji erygowania kościoła filialnego (eskpozytury) w Białym Dunajcu (Dolnym) pod wezwaniem Matki Boskiej Anielskiej zostały wydzielone z parafii Poronin trzy domy położone na terenie Gliczarowa Górnego, a mianowicie roli Rzadkoszowej (jadąc od mostu Cudzichowego do Gliczarowa, po lewej ręce) a przydzielone do nowo utworzonej ekspozytury w Białym Dunajcu z dniem 1 lipca 1938. gospodarze Stanisław Barnaś, Stefaniak Józef. (Dekret Książęco Metropolitalnej Kurii w Krakowie z 30.5.1938, L. 3893/38).

Z dniem 1 stycznia 1941 zostali wydzieleni ze społeczności religijnej parafii Szaf lary mieszkańcy domu nr 131 należącego do Jana Rzadkosza i domu nr 222 należącego do Władysława Rzadkosza zamieszkałych w Leśnicy: tak mieszkańcy tych domów, jako też i parcele, na których domy te wraz z budynkami gospodarczymi się znajdują zostały przydzielone do społeczności religijnej parafii Poronin. (Dekret Książęco Metropolitalnej Kurii w Krakowie z 29.11.1940, L. 5171/40).

Liczba katolików

W pierwszych początkach parafii, kiedy to należały do niej wzmiankowane 3 całe gminy (gromady): część Białego Dunajca i część Zakopanego z Olczą, w dniu 2 stycznia 1838 – jak wspominają o tym zapiski kroniki parafialnej – parafia poronińska liczyła 5766 dusz. W roku 1931 było w parafii dusz 4000, jak naliczyli chodząc po kolędzie księża wikariusze, spisując parafian dla statystyki kościelnej.

Zakony na terenie parafii

Na terenie parafii, we wsi Suche w domu otrzymanym od nauczycielki Antoniny Tatarównej, mieszkają od czasu zakończenia wojny siostry Michalitki, które przybyły tutaj z Miejsca Piastowego, gdzie w czasie okupacji hitlerowskiej ukrywały wśród siebie Antoninę Tatarównę, działaczkę konspiracyjną, która była poszukiwana przez gestapo. To że szczęśliwie przetrwała doczekawszy się wolności kraju zawdzięczała siostrom Michalitkom.

W dowód wdzięczności oddała im na własność swój dom. Zakonnice tu przebywające są bardzo pomocne w utrzymaniu porządku w kościele, prowadzeniu dzieci i w ogóle w różnych potrzebach kościelnych i parafialnych.

Dawne uposażenie probostwa, kościoła, wikarych i służby kościelnej

Pierwszym i najwcześniejszym uposażeniem kościoła, względnie dla kościoła i probostwa, było darowanie gruntu przez Franciszka Tyrałę, co miało miejsce w roku 1797. Obszar darowanego gruntu wynosił 8 korcy wysiewu, co równało się czterem morgom. Grunt ten znajdował się częściowo na równinie pomiędzy drogą a rzeką Dunajcem, a częściowo na zboczach Galicowej Grapy. Grunt znajdujący się na wspomnianej równinie był zagonem długim, ale za wąskim, aby można było na nim postawić kościół. W celu uzyskania odpowiedniej szerokości terenu, na którym można było by zbudować kościół, sąsiedzi Andrzej i Stanisław Galicowie oraz Wojciech Cipka, mający z jednej i z drugiej strony swoje grunty odstąpili swych części w miejscu gdzie stała kaplica, a obecnie stoi nowy kościół i budynki należące do plebanii, tj. od brzegu do drogi idącej z Nowego Targu do Tatr. W zamian za dane części otrzymali kawałek gruntu na swój użytek, no końcu od rzeki Dunajec zaczynający się. Pozostało większość gruntu nadanego kościołowi używali w 2/3 ks. Wikary, a 1/3 organista. Mowo o wikarym, ponieważ proboszcza jeszcze nie było, o był wikary ekspozytor.

Następnym uposażeniem było prawo poboru opału z dóbr Poronin Adama Uznańskiego, w ilości 12 stosów metrycznych drzewo miękkiego, natomiast mieszkańcy gminy Biały Dunajec dawali no rzecz probostwa w Poroninie 3/4 korca żyta wartości 3 złr. 60 ctw. i 3/4 korca owsa wartości 1 złr. 73 ctw. rocznie z jednej roli. Było to tzw. meszne.

Patronat - kolatorzy

Pierwszym kolatorem kościoła w Poroninie był Tomasz Uznański, właściciel dóbr Szaflary, do którego to dóbr należał również i Poronin. Jego kolatorstwo datuje się z dniem 6 lutego 1835. Po nim był jego syn Adam od roku 1873, który osiadł no terenie Poronina w nowym Dworze, a odziedziczywszy po ojcu część majątku Szaflarskiego utworzył swoje dobra o nazwie dobra Poronin. Po jego śmierci właścicielami dóbr zostali jego synowie, a jeden z nich Eustachy Uznański, pozostał właścicielem dóbr Poronin i był kolatorem kościoła w Poroninie.

Następnymi kolatorami byli jego bracia Jerzy i Józef Uznańscy. Zasługą kolatora Tomasza Uznańskiego było danie ze swoich dóbr drzewa najpierw na budowę kaplicy, a potem na budowę kościoła. Radził też i pomagał nad jego urządzeniem i upiększaniem wspomagając pieniężnemi dotacjami, tak dawny drewniany kościół, który się spalił, jak i budowę nowego obecnego kościoła. Kiedy po ostatniej wojnie przestały istnieć dobra poronińskie i szaflarskie a ich właściciele przestali być właścicielami względnie poumierali, kolatorem był gospodarz Franciszek Kalata, poważny i majętny. W zasadzie był to raczej przewodniczący komitetu budowy kościoła, a w końcu przewodniczący rady kościelnej. Byli też i inni gospodarze, tak w komitecie budowy kościoła jak i spoza komitetu, którzy wiele poświęcili swej pracy przy budowie obecnego kościoła i wiele przyczynili się dla dobra parafii, jako to Józef Chowaniec-Bulczyk z Muru, Stanisław Marduła z Poronina, Stanisław i Jan Łukaszczykowie „Szczerbaci” z Murzasichla, Józef Skupień „Żegleń” z Białego Dunajca i Franciszek Chowaniec „Bulczyk” z Poronina.

Żaden z nich już nie żyje.

Dawali oni swoje wozy i konie do zwożenia wielkich granitowych bloków kamieni z Tatr potrzebnych do budowy obecnego kościoła. Do transportowania tych bloków używano po kilka par koni wprzęgniętych do jednego pojazdu, a przywóz jednego bloku trwał dwa dni i dwie noce.

Zachowano oryginalny tekst.